Sakramenty, szczególnie chrzest, Eucharystia i pokuta, są niezbędne do uświęcenia i zbawienia człowieka. Natomiast sakramentalia nie są konieczne, ale bardzo pomocne do życia duchowego i jego wzrostu.
Sobór Watykański II ogłosił w 1963 r. konstytucję o świętej liturgii „Sacrosanctum Concilium”. Uczy ona, że oprócz sakramentów świętych, które ustanowił Chrystus, mamy cenne źródła łaski Bożej w postaci sakramentaliów. Są to święte znaki, ustanowione przez Kościół, które z pewnym podobieństwem do sakramentów oznaczają skutki, przede wszystkim duchowe, a osiągają je przez modlitwę Kościoła. Przygotowują one ludzi do przyjęcia głównego skutku sakramentów i uświęcają różne okoliczności życia (SC, nr 60).
Sakramentalia a sakramenty
W przeciwieństwie do sakramentów, których z ustanowienia Chrystusa jest siedem, lista sakramentaliów jest znacznie dłuższa. Ich liczba oraz forma sprawowania stale ulegają zmianie odpowiednio do transformacji kulturowych. Jak czytamy we wspomnianej konstytucji o liturgii, chodzi o to, aby prawie każde wydarzenie życia odpowiednio usposobionych wiernych zostało uświęcone przez łaskę, wypływającą z paschalnego misterium męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, z którego czerpią swoją moc wszystkie sakramenty i sakramentalia. W ten sposób niemal każde godziwe użycie rzeczy materialnych może zostać skierowane do uświęcenia człowieka i uwielbienia Boga (nr 61). O ile skuteczność sakramentów wypływa bezpośrednio z dzieła zbawczego, którego dokonał Chrystus, skutki duchowe sakramentaliów osiągane są na mocy pośredniczącej modlitwy całego Kościoła. Sakramentalia nie zastępują więc znaków sakramentalnych, lecz przygotowują wierzących do bardziej owocnego ich przyjęcia. Sakramenty bowiem związane są z kluczowymi momentami życia chrześcijanina i określają jego tożsamość, podczas gdy sakramentalia mają na celu uświęcanie jego codzienności. Stanowią źródło łaski wspomagającej w tych właśnie zróżnicowanych sytuacjach dnia codziennego. Inaczejmówiąc, są one znakami nieustannie towarzyszącej człowiekowi modlitwy całej wspólnoty Kościoła.